Dünya doğa tarihininde, jeolojik çağlar boyunca beş kez büyük küresel felaket yaşandığı, bu felaketler sırasında canlıların kütlesel oranda yok oldukları biliniyor
Bunlardan en bilineni 165 milyon yıl kadar önce olan ve dinazorların soyunu tüketen felakettir. Şimdi yeni bulunan fosil kalıntıları bir altıncısının daha vuku bulduğunu göstermekte.
Büyük küresel felaketlerden belki de en büyüğü 252 milyon yıl önceki “büyük ölümler” denen son Permiyan felaketidir. Deniz yaşamının %90’ını kara yaşamının da %70’ini yok ettiği tahmin edilen bu felaket, tüm böceklerin de soyunu tüketen tek küresel felaket olmuştur. Bu felaketin aynı zamanda 288 milyon yıl devam eden Palaezoik dönemin de sonu olduğu kabul edilir.
Şimdi “büyük ölümler”den sadece 8 milyon yıl önce bir başka küresel felaketin yaşandığı ortaya çıkıyor
Eğer doğrulanırsa Permiyan jeolojik döneminde bir değil iki felaketin yaşandığı anlaşılacak. Dünya yeni keşfedilen birincisinden, yavaş yavaş kurtulmaya çalışırken, “büyük ölümler”le daha büyük bir tokat yemiş gibi.
Dünya doğa tarihinin büyük felaketlerle işaretlenmiş olmasını ilk kez tanınmış paleontolog Jack Sepkovski bulmuştu. Sepkovski beş büyük yok oluş dışında daha küçük çapta da felaketler bulunduğunu fark etmiş, ama bunların bölgesel bularak küresel felaket sınıfına sokmamıştı.
Aslında Sepkovski “büyük ölümler”den 8 milyon yıl önce Güney Çin’de bir bölgesel felaket yaşandığını keşfetmiş ancak başka yerlerde ilgili kanıta rastlamadığı için bunu küresel sınıfın dışında tutmuştu.
Şimdi İngiltere’deki Hull Üniversitesi’nden David Bond aynı dönemde Kuzey Kutup bölgesinde de türlerin büyük oranlarda yok olduğunun kanıtlarını buldu. Amerikan Jeoloji Derneği’nin 18 Ekim’de yapılan kongresinde, Dr. Bond Norveç’in Spitsbergen adalarında ve Grönland’ta yaptığı araştırmaların, o dönemde deniz yaşamının yaklaşık %50 oranda yok olduğunu gösterdiğini anlattı ve bulunan fosil verilerin Güney Çin’de daha önce bölgesel diye nitelendirilen felaketin aslında küresel olduğunu öne sürdü.
Daha önce bilinen diğer küresel felaketler arasında en az 50 milyon yıl bulunması, bu iki felaketin belki de arka arkaya gelmesi ile tek bir küresel felaket sayılabilmesini gündeme getirdi. Diğer uzman paleontologlar, öne sürülen bulgu ve iddianın başka paleontologlar tarafından incelenerek ve yeni bulgulara ulaşılarak zamanla açıklığa kavuşacağını söylemekte. Dr Bond bulgularına yenilerini eklemek amacıyla bu arada çalışmalarını Sibirya’da sürdürmekte.
Büyük küresel felaketlerin arkasında büyük bir göktaşı çarpması, iklim değişikliği, büyük yanardağ patlamaları, okyanusların asitleşmesi, atmosferde belli gaz yoğunluklarının değişmesi gibi nedenler bulunduğu öne sürülür. Çok kez bunlardan birkaçının bir arada yer almasından bahsedilir. Fakat son zamanlarda bir neden daha ortaya çıktı. O da “anthropocene” diye anılan insan unsuru.
Büyük küresel felaket sayısının beş mi yoksa altı mı olduğu tartışıladursun, artık bir yenisinin başladığı kabul edilmekte. Bu kez nedeni: insan. İnsanoğlunun faaliyetlerinin yol açtığı küresel ısınma, iklim değişikliği, şehirleşme, doğal alanların yok olması daha şimdiden türlerin görülmemiş hızda yok olmasına yol açmakta. İnsan eliyle olan bu değişimin gene insan üzerindeki etkileri zamanla daha açık anlaşılacak.
Kaynakça.
https://gsa.confex.com/gsa/2014AM/webprogram/Paper241677.html
http://www.newscientist.com/article/mg22429922.300?cmpid=NLC|NSNS|2014-1030-GLOBAL&utm_medium=NLC&utm_source=NSNS&#.VFN941dufIU
